Największy gotycki zamek na świecie, dawna siedziba wielkich mistrzów zakonu krzyżackiego
Zamek w Malborku (niem. Marienburg) to największa twierdza gotycka w Europie i jedna z największych na świecie. Kompleks zamkowy zajmuje powierzchnię ponad 20 hektarów i jest doskonałym przykładem średniowiecznej architektury obronnej. Zamek został wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO w 1997 roku jako wybitny przykład architektury ceglanej charakterystycznej dla państwa zakonnego.
Historia zamku rozpoczyna się w 1274 roku, kiedy to Krzyżacy rozpoczęli budowę konwentu na wzgórzu nad rzeką Nogat. Pierwotnie była to niewielka warownia o nazwie Marienburg (Gród Marii), która z czasem została rozbudowana do imponującej twierdzy. W 1309 roku wielki mistrz zakonu krzyżackiego Siegfried von Feuchtwangen przeniósł główną siedzibę zakonu z Wenecji do Malborka, co zapoczątkowało okres intensywnej rozbudowy zamku.
Zamek w Malborku składa się z trzech głównych części, które powstawały stopniowo w miarę rozbudowy kompleksu:
Całość otaczają potężne mury obronne z basztami i bramami, a od strony wschodniej zamek chroniony był dodatkowo przez rzekę Nogat. Zakon krzyżacki stworzył w Malborku doskonale funkcjonującą twierdzę, która była praktycznie nie do zdobycia dla ówczesnych wojsk.
Zamek w Malborku był centrum administracyjnym i politycznym państwa zakonnego przez ponad 150 lat. To stąd wielcy mistrzowie zarządzali rozległymi posiadłościami zakonu, prowadzili dyplomację i planowali wyprawy wojenne. Przez wieki był symbolem potęgi i bogactwa Krzyżaków.
Sytuacja zmieniła się po przegranej przez zakon bitwie pod Grunwaldem w 1410 roku. Choć zamek wytrzymał oblężenie wojsk polsko-litewskich, była to zapowiedź nadchodzącego upadku. W 1457 roku, podczas wojny trzynastoletniej, zamek został sprzedany królowi Polski Kazimierzowi Jagiellończykowi przez zaciężnych żołnierzy, którym zakon nie wypłacił żołdu. Od tego momentu Malbork stał się jedną z rezydencji królów Polski.
W okresie I Rzeczypospolitej zamek służył jako siedziba starostów królewskich i jako jedna z rezydencji królów polskich. Po I rozbiorze Polski w 1772 roku region wraz z zamkiem znalazł się pod panowaniem pruskim. Prusacy przeznaczyli zamek na koszary wojskowe i magazyny, co doprowadziło do znacznych zniszczeń zabytkowej substancji.
Dopiero w drugiej połowie XIX wieku, dzięki działalności pruskich konserwatorów, rozpoczęto prace restauracyjne, które przywróciły część dawnej świetności zamku. Prace te kontynuowano w okresie międzywojennym i po II wojnie światowej, gdy Malbork znalazł się w granicach Polski.
Sam zamek ucierpiał znacznie podczas działań wojennych w 1945 roku - zniszczeniu uległo ponad 50% zabudowy. Odbudowa trwała kilkadziesiąt lat i w dużej mierze została ukończona, choć niektóre prace konserwatorskie prowadzone są do dziś.
Dziś Zamek w Malborku jest jedną z największych atrakcji turystycznych Polski, przyciągającą setki tysięcy zwiedzających rocznie. W jego murach mieści się Muzeum Zamkowe, które prezentuje bogatą kolekcję eksponatów związanych z historią zakonu, architekturą i sztuką średniowieczną.
Zwiedzający mogą podziwiać wspaniałe sale zamkowe, w tym Wielki Refektarz, Pałac Wielkich Mistrzów, kaplicę zamkową, krużganki i dziedzińce. Muzeum organizuje także liczne wystawy czasowe, konferencje naukowe i imprezy plenerowe, w tym słynne inscenizacje oblężenia Malborka.
Zamek w Malborku to nie tylko świadectwo burzliwej historii regionu, ale także wybitne osiągnięcie architektury gotyckiej, które do dziś budzi podziw i uznanie zwiedzających z całego świata.